Historia Zakładów Tytoniowych przy ul. Wrotkowskiej w Lublinie
Artykuł w czasopiśmie
MNiSW
5
spoza listy
| Status: | |
| Autorzy: | Janus Krzysztof |
| Dyscypliny: | |
| Aby zobaczyć szczegóły należy się zalogować. | |
| Rok wydania: | 2023 |
| Wersja dokumentu: | Drukowana | Elektroniczna |
| Język: | polski |
| Wolumen/Tom: | 25 |
| Strony: | 68 - 94 |
| Efekt badań statutowych | NIE |
| Materiał konferencyjny: | NIE |
| Publikacja OA: | TAK |
| Licencja: | |
| Sposób udostępnienia: | Witryna wydawcy |
| Wersja tekstu: | Ostateczna wersja opublikowana |
| Czas opublikowania: | W momencie opublikowania |
| Data opublikowania w OA: | 7 grudnia 2023 |
| Abstrakty: | polski | angielski |
| Polski Monopol Tytoniowy, jako jedno z najbardziej dochodowych przedsiębiorstw w Polsce, rozpoczął swą działalność w Lublinie w 1927 roku. Firma ta przez 7 lat wynajmowała budynki, gdzie w zaadaptowanych tymczasowo pomieszczeniach prowadziła skup i przetwórstwo tytoniu. Pierwsze przymiarki do budowy zakładu na omawianej działce miały miejsce przed 1933 r., kiedy to powstały przynajmniej 3 koncepcje nowo powstającego zakładu (wybrano do realizacji chyba najmniej rozsądną). Zakład w Lublinie miał zajmować się tylko przetwórstwem tytoniu przemysłowego, a nie produkcją wyrobów tytoniowych, stąd też pierwsze zabudowania były związane z funkcją magazynową i fermentacyjną. W ciągu 60 lat swojej działalności zakład powiększył swoją posesję niemalże dwukrotnie. Powstało na jego terenie 5 ogromnych budynków o powierzchni około 80 tys. m2, budynki administracyjne a nawet niewielkie osiedle mieszkaniowe. W pierwszych latach istnienia zakład zatrudniał 200 osób, zwiększając tą liczbę prawie do 1500, aż do kilkudziesięciu w ostatnich latach swego istnienia. Pracownicy mieli do dyspozycji boiska, bibliotekę, stołówkę, ogród, podlewane trawniki – już w okresie międzywojennym. W trakcie funkcjonowania zakładu zmiany miały miejsce przez cały czas. Jednak polegały one głównie na budowie nowych obiektów, które były od razu przewidziane do łatwej modyfikacji bez ingerencji w konstrukcję. Stąd też budynki w ciągu swojego życia praktycznie nie ulegały zmianom. Jedynym wyjątkiem w tym przypadku jest kotłownia, która została przebudowana czterokrotnie a z pierwotnego budynku praktycznie nic się nie zachowało. Na terenie zakładów istniało około 40 obiektów, które nie zachowały się do dnia dzisiejszego. Były to zarówno baraki drewniane, baseny, fontanny, ogrody, altany ale i boiska do piłki nożnej czy tenisa. Do dnia dzisiejszego zachowały się cztery budynki powstałe przed II wojną światową (A, B, C, D) i jeden budynek (E) powstały w trakcie okupacji niemieckiej. Wszystkie zostały zbudowane z cegły betonowej, która była nowoczesnym jak na owe czasy materiałem świadczącym o prestiżu i bogactwie firmy. Mimo iż zastosowanie cegły betonowej miało być „wytchnieniem dla budynków przemysłowych z czerwonej cegły” to jej walory estetyczne, użytkowe i proces starzenia nie do końca się sprawdził ale na trwałe wpisał w historię zakładów a przede wszystkim w połączeniu z bluszczem porastającym elewację nadał obiektom indywidualnego, specyficznego charakteru | |
| Although the history of Lublin’s tobacco factory has almost 90 years, there has been no major study or even white paper so far and researchers have avoided this part of Lublin. Admittedly, a short monograph “The Tobacco Growing Plant in Lublin” was written in 1937, and in 1994 E. Wiśniewska wrote an article entitled “60 Years of the Tobacco Factory in Lublin”, both of which refer to some extent to the architecture of the buildings. The subject of tobacco processing in Poland and in Cracow was further explored by Prof. Andrzej Synowiec. The above-mentioned works refer to the Lublin factory’s architecture to a certain, albeit insufficient extent. Hence, the primary sources used during the preparation of the article were archive queries and materials obtained from the State Archives in Lublin and the Archives of New Files in Warsaw. An invaluable source of information would be the factory archives which unfortunately are not available. The article refers to the history, circumstances and period of construction of particular buildings in the discussed area. The tobacco industry, although not very popular nowadays, was able to use good quality materials, better designs or higher labour standards than other sectors, due to the huge revenues it generated. New production facilities were built every few years since 1934 and, owing to the use of open-plan interiors (a grid of poles), the buildings hardly changed at all. In the first two decades of operation, concrete brick was consistently used for construction, which was quite a failed experiment due to the material’s unsightly ageing, rather than a “respite from industrial red brick buildings”. Five concrete brick buildings have survived to this day and are being adapted for new functions. No tobacco is currently processed in the discussed area and the site has been parcelled out. Although many offices, shops, workshops, factories, etc. are located here, unfortunately their users and tenants change frequently. As a result, the area is perceived as neglected; it does not attract investors and is maintained in a merely usable condition |
